Schichtwechsel

We schrijven 1950. Duitsland is in volle wederopbouw. Om de ontluikende economie en de bevolking van energie te voorzien, zet men volop in op de rijke steenkoolbekkens van het Ruhrgebied en andere regio's. Van klimaatopwarming en fijn stof was toen nog lang geen sprake. Als zaakvoerder van een mijnontginningsfirma is het jouw taak om zoveel mogelijk steenkool te leveren en ondertussen ook wat te doen om de transportmogelijkheden te verbeteren. Wie hier het beste resultaat neerzet mag zich de titel steenkoolbaron toe-eigenen.

Schichtwechsel is een actiegebaseerd spel dat zich op meerdere vlakken afspeelt en waar langs alle kanten punten te rapen zijn.

Het belangrijkste onderdeel is het leveren van steenkool. Dat begint op je spelersbordje waar de linkerhelft je steenkoolmijn voorstelt. In het begin van de ronde trekt de startspeler voor elke speler drie blokjes uit een zak, en mag hij zelf beslissen naar wie ze gaan. Er zijn twee soorten blokjes: steenkool en puin. De ontvanger plaatst die vervolgens in de karretjes op het onderste niveau. Let op: sommige karretjes hebben twee posities en die moeten samen gevuld worden. Hierbij is het niet toegestaan om steenkool en puin te mengen. Per blokje dat niet geplaatst kan worden ontvangt de speler een werktuigfiche. Zo'n fiche levert strafpunten op bij de eindtelling, maar gelukkig kan je die in de loop van het spel kwijtraken bij bepaalde acties.

De tweede stap is het ophalen van één of meerdere karretjes. Hierbij komt het puin op de puinberg terecht, en de steenkool wordt geladen voor transport naar de cokesfabriek. De puinberg is niet verloren: je kan dit materiaal gebruiken voor de transportwegen of om een extra puntje te scoren.

Een logische derde stap is het vervoer naar de cokesfabriek. Dit is een uitstapje naar het centrale spelbord waar elke speler een eigen fabriek heeft, maar er zijn ook staatsfabrieken waar je een bonus kan meepikken.

De volgende stap is het recupereren van de cokes (opgewerkt steenkool). De cokesblokjes komen dan terug naar een opslagplaats bij je mijn (rechterhelft van je spelersbord).

Op het einde van een ronde heb je dan de mogelijkheid om 1 lading te leveren. Dit brengt later punten op, maar wordt ook onmiddellijk beloond met een munt.

 

Een tweede manier om punten te scoren is werken aan transportwegen op het centrale bord. Er zijn er 3: wegen, spoorwegen en kanalen. Met sommige acties en bonussen kan je op het corresponderende spoor vorderen. Onderweg raap je enkele voordelen op, en hoe verder je geraakt, hoe meer punten dit later oplevert. Hier speel je ook schachtbokken vrij (de constructie bovenop een mijnschacht om materiaal op en neer te halen) die je op het centrale bord kan inzetten om extra bonussen mee te pikken.

Een volgende mogelijkheid is het mijnwerkerspoor. Hier vorder je in principe stap voor stap, maar je kan je bereik verhogen indien gewenst. Bovendien spring je hier over bezette vakjes, dus het kan soms snel gaan. Anderzijds heeft elk vak sowieso een specifiek voordeel, dus soms kan het interessant zijn om te wachten tot een vak weer vrij is. Ook hier geldt weer de regel: hoe verder, hoe meer punten.

Daarnaast kan je nog bepaalde bonusscores activeren voor de eindwaardering. Die reserveer je door barakken (ook vrij te spelen via de transportwegen) op de gewenste locaties te zetten. Let op: sommige locaties hebben beperkte plaatsen!

En we zijn er nog lang niet qua scoremogelijkheden. Elke ronde wordt er bvb een willekeurig objectief opengedraaid waarmee je punten kan halen (bvb 2 punten per 3 afgewerkte wegsegmenten). Daarnaast leveren sommige acties op zich ook al punten op, en in je mijn is nog een systeem voorzien om grondwater weg te pompen waar je ook mee kan scoren als je het slim aanpakt.

 

Goed, genoeg over de mogelijkheden. Tijd om het spelsysteem zelf wat toe te lichten.

Zoals reeds gezegd begint elke ronde met een voorbereidingsfase waarvan het delven van steenkool de eerste stap is. Daarna mag iedereen een bonustegel nemen en de bovenste bonus onmiddellijk toepassen. Er staat ook een bonus onderaan, maar die telt pas later. Vervolgens stijgt het waterniveau in je mijn. Als dit te hoog komt krijg je een werktuigfiche (strafpunten!) dus best in de gaten houden.

Nu wordt gekeken op hoeveel actieblokjes je recht hebt. Al zeker 1 blokje in je eigen kleur, en in functie van een aantal zichtbare locaties (mijnkarretje, waterniveau, cokesfabriek) kan je tot 3 witte blokjes bijwinnen, en zelfs nog meer bij bepaalde bonussen.

 Hierna volgt het leveren van cokes, zoals al eerder aangehaald. Als laatste stap mag je de bonussen toepassen die je hebt vrijgespeeld door het plaatsen van barakken. Als je alle barakken hebt kunnen inzetten, mag je de onderste bonus van je eerder gekozen tegel incasseren.

Wanneer de voorbereiding achter de rug is, begint de actiefase waarbij elke speler om en om een actie mag uitvoeren. Er liggen een twintigtal actiekaarten rond het bord, verdeeld over verschillende thema's en met typisch 3 kaarten per thema. Er is een simpele actie, te betalen met een wit blokje en gewoonlijk voor iedereen beschikbaar; een normale actie, te betalen met twee witte blokjes en eenmalig per ronde, en een grote actie, te betalen met een eigen gekleurd blokje (ook eenmalig). Een voorbeeld: voor het vervoer naar de cokesfabriek kan je zo 1 (simpel), 3 (normaal) of 4 (groot) wagens uitsturen. Enkele thema's hebben andere regels, maar daar geldt natuurlijk: hoe beter de actie, hoe groter de kost. De echte topacties dienen trouwens betaald te worden met een munt, een moeilijk te verkrijgen element.

Als iedereen gepast heeft (al dan niet vrijwillig) wordt het rondeobjectief gescoord en is er een opkuisfase. Na 5 rondes eindigt het spel en is er nog een eindtelling. Dit omvat alle systemen die hiervoor zijn vermeld. Alle niet-kwijtgeraakte werktuigfiches tellen hier als strafpunten. Zoals gebruikelijk wint de speler met de hoogste score.

 

Schichtwechsel is een spel waarbij vele wegen naar Rome leiden, om het zo te zeggen. Er zijn tal van manieren om punten te sprokkelen, en de kunst is om dit zodanig te combineren dat je overal wat mee graait. Focussen op één enkel doel zal niet voldoende zijn. Interactie is beperkt (als eerste een actie of locatie kiezen) maar dat stoort niet want je zal je handen vol hebben om alles in de gaten te houden en je plannen bij te sturen. Zo moet je zeker letten op de velden waar je actieblokjes mee verdient: als je die vergeet op tijd vrij te spelen kan je dat wel eens duur komen te staan.

Ik had vooral problemen met de structuur van de handleiding. Ik heb ze 2 keer moeten lezen voor ik een goed beeld had van hoe alles aan elkaar hangt, maar dat kan natuurlijk aan mij liggen ook. In elk geval, na 1 ronde spelen worden alle mechanismes snel duidelijk. Dit is typisch zo'n spel dat je meerdere keren moet spelen om alle nuances te ontdekken. En dat ga ik zeker doen, want ik heb het tot nu alleen met 2 gespeeld en ik ben benieuwd hoe het aanvoelt met 4, en of er dan meer druk ligt op de keuzemogelijkheden.

Wat mij betreft is Schichtwechsel een aangename verrassing in de categorie expertenspellen die je zeker eens moet proberen.

O ja, nog een laatste opmerking voor wie minder thuis is in het Duits: Schichtwechsel staat voor ploegwissel.

Dit spel werd geschonken door Spielefaible en is vanaf januari te spelen bij Het Geel Pionneke.

Aantal spelers: 2 - 4
Speelduur: 60 - 90 min
Leeftijd: vanaf 12 jaar