Kohle & Kolonie (2nd revised edition)

Kohle & Kolonie is een heruitgave van datzelfde spel uit 2013. Het was het tweede spel uit de zogenaamde steenkooltrilogie van Thomas Spitzer, naast Ruhrschifffahrt en Haspelknecht. Ik moet toegeven dat ik enkel van deze laatste heb gehoord, dus een evaluatie van de gedane revisies zal ik helaas schuldig moeten blijven. Het thema van het spel is uiteraard ongewijzigd: de bloei van de steenkoolmijnbouw tijdens het begin van de industriële revolutie. Voor wie niet heeft opgelet tijdens de lessen geschiedenis, denk aan de 19^e eeuw (circa 1850 wat het spel betreft). Je zal dus mijnen opstarten, werkers aanstellen en het productieproces verbeteren, en via veilingen je mijngebied trachten te vergroten. Wie na 5 ronden de meeste punten heeft gescoord, wint het spel.

Het spelbord is tweezijdig (3 spelers en 4/5 spelers) en toont het Ruhrgebied (omgeving Essen en Bochum). Je vindt hier de verschillende mijnen, die in 5 groepen verdeeld zijn. Elke ronde zal dan ook een nieuwe groep op de markt komen. Sommige mijnen vormen een gebied, dat vanaf ronde 3 geconsolideerd zal worden (lees: verkocht aan de hoogste bieder). Her en der zijn er dorpjes waar 1 of meer neutrale werkers ter beschikking staan. Tussen sommige dorpen is een treinverbinding ingericht, waarover werkers kunnen reizen. Onderweg kunnen ze bonustegels oppikken, en wie een volledige lijn kan bezetten mag rekenen op extra punten. Links bovenaan is er nog het spoor van de Coal Trust, een onzichtbare tegenstander die ook mijnen opkoopt en consolideert. Iets om zeker rekening mee te houden!

 Iedereen beschikt ook over een eigen spelersbord, waar de gekochte mijnen komen te liggen. en waar ander materiaal bijgehouden wordt: 5 kolonies (dit zijn private fabriekshuizen die je opricht wanneer de plaatselijke werkers uitgeput zijn en waar je eigen werkers lokaal verblijven), 3 ingenieurs, 40 mijnwerkers en 3 ramptokens. Daaronder is plaats voor 5 mijngebouwen die geld, punten en meer opleveren, tenminste als ze bemand zijn. Je kan deze ook upgraden. Het startkapitaal is beperkt: slechts 1 Thaler.

 Een ronde begint met het kiezen van een bonustegel. Die kan je inzetten als extra actie of als voordeel in een bepaalde fase. Deze keuze bepaalt ineens ook de speelvolgorde. In een volgende ronde is het telkens in omgekeerde volgorde dat er gekozen wordt.

Dan zijn er 2 fases waar elke speler telkens 1 hoofdactie mag doen. De mogelijkheden zijn:

Een mijn kopen: er is vrije keuze, maar de locatie kan belangrijk zijn en sommige mijnen hebben een specifieke bonus.Je moet ook een werker uit een omliggend dorp rekruteren. De mijn komt op je bord te liggen. Een interessant voordeel is bvb dat je een extra werker mag nemen en een eigen mijnwerker ergens inzetten.

Een stoommachine kopen: deze verhogen de opbrengst van je mijn en leveren punten op op het einde

Een kolonie bouwen: op een dorp zonder werkers waar nog plaats is. Er komen dan direct 2 mijnwerkers te staan die je kan gebruiken voor andere doeleinden. Kolonies kunnen ook elke ronde punten opleveren.

Een ingenieur inzetten: op 1 van je mijngebouwen, om je opbrengst te activeren (geld of punten)

Mijnwerkers inzetten: 2 mijnwerkers inzetten op je mijngebouwen, en/of 2 verplaatsingen doen (bvb de trein nemen vanuit je kolonie of verder reizen)

 Behalve deze opties zijn er nog 2 gratis acties die je onbeperkt en in willekeurige volgorde mag doen: werkers kopen/verkopen en een mijn gebouw upgraden (kost werkers en geld). Dit laatste is venijnig, want dan verhoog je ook de aankoopprijzen van een bepaald item voor iedereen...

Na deze fases is er nog een extra actiefase waarin je een bonustegel mag uitvoeren, of een vrij gespeelde actietegel (let op: ongespeelde actietegels zijn later wel punten waard).

De volgende fase wordt gekeken of er een mijn ramp plaatsvindt. Wie zijn mijnen niet beveiligd heeft kan dus pech hebben en punten (of geld) en een mijnwerker verliezen. Erger nog: de Coal Trust kan zijn initiatief verhogen waardoor er meer mijnen opgekocht gaan worden. Dit verloopt door trekking uit een zakje: standaard 3 zwarte stenen (=ramp), 1 witte (=ok) en een spelerssteen voor elke onbeveiligde mijn). Daaruit worden telkens 3 stenen getrokken. Om een mijn te beveiligen zijn er 3 opties: een werker plaatsen, 1 Thaler betalen of gebruik maken van de bonustegel.

 Vervolgens is de Coal Trust aan zet. Deze koopt elke keer de laagst genummerde mijn in de markt en zet daar zijn eigendomsteken. Afhankelijk van de rampspoed kan dit aantal verhogen.

Hierna is de productiefase: elke mijn brengt geld op volgens zijn quota. Heb je een stoommachine op een mijn, dan krijgt je 1 geld extra. Dan is er ook een puntentelling. Enerzijds voor de mijnen die je gekocht hebt, en anderzijds voor de kolonies die grenzen aan een gebied waar je een mijn hebt.

Vanaf de derde ronde zal er nu een consolidatiefase zijn. De Coal Trust doet dan een bod op alle te consolideren mijngebieden. Dit is een standaard bod dat afhangt van een aantal vaste factoren. Spelers die een mijn bezitten in zo'n gebied mogen overbieden, maar moeten dan wel voldoende geld of bonussen hebben. De hoogste bieder verkrijgt de geconsolideerde mijn en al wat daar bij hoort (eenmalige punten en bvb eventuele stoommachines van andere spelers).

 De laatse fase is de evaluatie van je mijngebouwen. Afhankelijk van de bezetting ontvang je punten en/of geld. Ten slotte is er nog de obligatoire opkuis voor het begin van een nieuwe ronde.

Na 5 ronden eindigt het spel en is er nog een laatste puntentoekenning. Deze omvat je stoommachines, je geld, ongespeelde actietokens, bezette stations en eventuele volledige spoorlijnen. Zoals gebruikelijk wint de speler met de meeste punten.

Kohle & Kolonie is duidelijk geen spel waar een productieketen in de klassieke zin moet opgezet worden. Wie liever een economische insteek verkiest, kan beter 'Schichtwechsel' eens bekijken, van dezelfde auteur. Hier ligt de focus meer op het zakelijke aspect van acquisitie en het goed inzetten van je werkers, wat eerder een abstract productieproces is. In de eerste paar rondes is geldgebrek een nijpend fenomeen. Je zal dus onmiddellijk harde keuzes moeten maken. Ook het feit dat er elke ronde een puntentelling is, zal een invloed hebben op je keuze, vooral omdat er meerdere wegen te bewandelen zijn. Het principe van de Coal Trust is een interessant gegeven dat een bijkomende dynamiek geeft en waar je wel degelijk voor zal moeten plannen, wil je geen mijn verliezen. Qua presentatie voelt het wat donker aan, maar het thema steenkool leent zich daar wel toe. Toch twee opmerkingen wat dat betreft: de achterkant van de doos geeft geen overzicht van het speelbord (potentiële spelers hebben graag een eerste indruk zonder de doos te moeten openen) en iemand heeft geflaterd met het design of de productie van de fase-marker want die is buiten alle proportie...

Niettemin is Kohle & Kolonie zeker een aanrader. Wat mij betreft een geslaagde herintroductie.

Dit spel werd geschonken door Spielefaible en is vanaf oktober te spelen bij Het Geel Pionneke.

Aantal spelers: 3 - 5
Speelduur: 120 min
Leeftijd: vanaf 12 jaar